22/07: LAB II “Kent Bağlamı’nda Yeni Barınma ve Yaşam Olasılıkları” Kent ve Mimarlık Tezsiz Yüksek Lisans Programı 2021-2022 Bahar Dönemi • İleri Tasarım Stüdyosu II / Özyeğin Üniversitesi

Kent ve Mimarlık Tezsiz Yüksek Lisans Programı’nda, Boğaçhan Dündaralp yürütücülüğünde KMI 552 – İleri Tasarım Stüdyosu II dersinin tematik metni:

WHAT’S NEXT

KENT BAĞLAMINDA YENİ BARINMA VE YAŞAM OLASILIKLARI

2018’de yayınlanan Birleşmiş Milletler’in raporuna göre, 2050’de dünya nüfusunun üçte ikisi, kentlerde yaşıyor olacak. Mega kent sayısı 12 yıl sonra 43’e ulaşacak. haberlerini okuduk. Kent ve kent hayatı cazip olduğundan değil. Kentte yaşama öngörüsü global bağlamda okunabilecek pek çok durumun bir değerlendirmesi. Bu raporun ardından 2019’da dünya covid19 pandemisi ve kapanma dönemine girdi. Ve bu süreç hayatımızda çalışmayan pek çok eksiği görünür kıldı. Neredeyse unuttuğumuz, yok saydığımız, önemsizleştirdiğimiz, otomatik olarak varsaydığımız pek çok konu bizim için görünür oldu. Ve eksikler kadar yeni olasılıkları ve fırsatları da mümkün kıldı. Post pandemi süreci uzaktan çalışma fırsatı, ekonomik avantajlar, kentsel mekanın sunmadığı imkanlar nedeni ile doğal ve kırsal alana tekrar göçü sağladı. 2022’nin başında olduğumuz süreçte ters göçün de belirli alanlarda çalışmadığını gördük. Çocuklu aile profilinin nitelikli eğitim beklentileri, ekonomik,sosyal ve kültürel donatı talepleri ile kırsal hayata uyum sağlayamama gibi nedenlerle tekrar kente dönüşlerin yaşandığı gözlemliyoruz.

Peki şimdi ne olacak ? ne olmalı ? Bu noktada gelecek için yaratabileceğimiz olasılıklar ne ? Bu dönem stüdyoda “yeni” yi bu olasılıkların keşfi içinden bir pilot proje ile görünür kılacağız.

İnsan merkezli yaklaşımların yıkıcılığı ekoloji, iklim ve enerji konularını sorunlaştırırken;

bireysel talep ve konfor ile ortak yaşam talepleri ve toplumsal müşterekler gibi  konular birbirinden ayrışıp ortaklıkları azalırken;

bağımsız (özel) ve  ortak yaşam alanları( yarı kamusal-kamusal) biribirinden ilişkiselliği kopmadan kent bağlamında yeniden nasıl ele alınabilir? Barınma kent yaşamının bir parçası olarak bir bütün içinde  yeniden nasıl düşünebilir ?

Bu sorunun arka planında araştırıp geliştireceğimiz tüm kavramları ( kentsel ekoloji, sürdürülebilirlik ( sustainability), esneklik, adapte olunabilirlik, yenileyici vedayanıklı olabilme (rejenaratif&resiliance) erişilebilir (affordable) …. gibi ) kendi ilişkiselliği içinde önemsizleştirmeden ve tasarımın arka planındaki temel kavramlar olarak koruyarak; kent bağlamında ayırıcı özelliği olan  iki temel kavramı öne çıkarmak istiyorum: Yoğunluk ve Ekonomi

Yoğunluk, gün geçtikçe nüfüs artışı ve mevcut yapılı çevrenin ölçek olarak değişmesi, kentsel dönüşüm projelerinde gördüğümüz toprağın değeri ile orantılı büyük emsali yerleşkeler. Tüm bunlarla beraber arka plandaki ana dinamik: Ekonomi.

Ekonomi; günümüzün ekonomik dengeleri içinde (affordable) satın alınabilir, erişilebilir konut olanaklarının olmadığı. Merkezi finans modelleri içine sıkışmış ve taşınmaz meta haline gelen konut anlayışına bir alternatif yaşama modeli düşünülebilir mi ? Pandemi sonrası bireysel ihtiyaçlar ve toplumsal müştereklerin arakesitinde merkezi olmayan finans sistemleri ( blockchain, kripto…) ve dayanışma ekonomileri gibi pek çok alternatifin varlığı ile burada tasarımsal bir fırsat oluşturup oluşturmayacağına bakacağız.

Kullanıcı profili Yeni orta-alt sınf. Kentsel dönüşümde değer arttırımı odaklı sosyal konut ya da yerinde dönüşüm gibi mülkiyet dönüşümü yaşayan alt-gelir grupların aksine son 20 yılda orta-alt sınıfa düşen Okumuş-eğitimli-düşük gelir mülkiyetsiz  ile yeni-genç jenerasyon bu profil. Bu yeni jenerasyon anne babaları gibi yatırımı ev-araba gibi taşınmazlara yapmıyorlar. Bir dönemin eğitimli orta sınıfının da dönüşümü ile yeni nesil mülkiyetsiz kentli insan profilini ele alıyor olacağız. Prekarya bu profili okumak için anahtar kavramlardan biri olabilir.

O halde soruyu şu şekilde yeniden soralım:

Yoğunluk ve ekonomi ekseninde sürdürülebilir, kendi finans ve  ekonomisini yaratan, bireysel talepleri, ortak hayat üzerinden kurabilen, program ve mekansal zenginliğini tasarım ve araçları ile görünür kılabilen, yoğun kentsel bir yaşam alanı ekosistemi prototipi/ modeli nasıl olur ?

Not: çalışmanın akademik arka plan çalışmasının çok derin olduğunu, ekoloji, kültür, sosyoloji, ekonomi gibi mimarlık disiplini dışında pek çok alanlar içerdiğinin farkındayım. Ancak stüdyo süreci bu ilişkileri bilgiyi araştırmak değil;  tasarım süreci içinde bu alanlarla nasıl ilişki kurulabileceğinin metodolojisi ve dilini araştıyor. Gündelik hayata yansımalarını görünür kılıyor olması hedeflenmektedir.

Boğaçhan Dündaralp // 21.02.2022

Kent ve Mimarlık Yüksek Lisans Programı, Kent ve Konut Araştırma Laboratuvarı İşbirliği:  Hülya Turgut, Güliz Özorhon

Ders asistanları: Eda Kuş, Ege Özkalan

Öğrenciler: Ezgi Topkaya, Irmak Zungur

Seminerler için Davetli Konuşmacılar: Tansel Korkmaz, Abdurrahman Çekim, Oğul Öztunç, Uygar Özesmi, Süleyman Akım, Arzu Nuhoğlu, Pelin Tan, Ahmet Topbaş